Yr Alban: Humza Yousaf yn ymddiswyddo fel AS ac arweinydd yr SNP

Prif Weinidog yr Alban, Humza Yousaf, newydd gyhoeddi ei ymddiswyddiad fel arweinydd yr SNP a’i ymadawiad o rôl y Prif Weinidog.

Roedd yr arweinydd yn wynebu cyfnod o bwysau gwleidyddol dwys gyda dau gynnig o ddiffyg hyder yn ei erbyn, un wedi ei gyflwyno gan Blaid Geidwadol yr Alban yn erbyn ei arweinyddiaeth ac un arall gan Blaid Lafur yr Alban yn erbyn ei lywodraeth lawn. Digwyddodd y gweithredoedd hyn yn dilyn penderfyniad Yousaf i ddod â Chytundeb Tŷ Bute â Gwyrddion yr Alban i ben, gan arwain at ddiswyddo Patrick Harvie a Lorna Slater fel gweinidogion, gan adael yr SNP yn arwain llywodraeth leiafrifol.

Cynyddodd y pwysau pan gymerodd grŵp Gwyrddion yr Alban safiad herfeiddiol, gan annog Yousaf i ymddiswyddo, gan gynyddu’r tebygolrwydd y bydd yn colli’r cynnig diffyg hyder a gynigiwyd gan y Ceidwadwyr.

Nos Sul, adroddodd 'The Times' fod Yousaf wedi dod i'r casgliad y dylai ymddiswyddo. Dywedodd y rhai sy’n agos at y prif weinidog fod “Humza yn gwybod beth sydd orau i’r wlad a’r blaid. Mae’n actifydd ac yn ddyn plaid, a dyna pam ei fod yn cydnabod ei bod yn bryd i rywun arall gymryd yr awenau.”

Ymhlith y ffefrynnau i olynu Yousaf, a fydd yn cymryd yr awenau fel prif weinidog ddiwedd mis Mawrth 2023, mae’r Ysgrifennydd Addysg Jenny Gilruth a’r cyn Ysgrifennydd Cyllid Kate Forbes.

Mae'n debyg bod y ddau wedi bod yn paratoi'r tir, gan gysylltu ag ASau yr SNP gan ragweld gornest arweinyddiaeth posib. Mae Yousaf, a enillodd o drwch blewyn yn ras arweinyddiaeth yr SNP y llynedd gyda 52% o’r bleidlais i 48% Forbes, ar ôl i Ash Regan ddod yn drydydd ac ymuno â Phlaid Alba yn ddiweddarach, yn cael ei hun mewn sefyllfa gyfaddawdu. Mae Regan wedi mynegi ei pharodrwydd i gefnogi Yousaf mewn pleidlais o ddiffyg hyder os yw’n cytuno i gonsesiynau penodol, megis cefnogi ei bil refferendwm.

Fodd bynnag, mae wedi cael ei adrodd bod ni fyddai cytundeb gydag Alba, mewn unrhyw ffurf, yn cael ei groesawu gan fwyafrif aelodau’r SNP, gan gymhlethu'r sefyllfa ymhellach i Yousaf.