Για αδύνατες μεταφορές ψήφων

Ας φανταστούμε μια έρευνα, που δημοσιεύτηκε στις 15 Απριλίου από δημοσκόπηση. Και ας υποθέσουμε ότι την 1η Μαΐου η ίδια εταιρεία δημοσιεύει μια εκπληκτική νέα έρευνα με αυτά τα δεδομένα:

Τι συμπέρασμα θα βγάζατε; Σκεφτείτε το για λίγο πριν προχωρήσετε.

Το πιο συνηθισμένο θα είναι να το σκεφτείς αυτό:

1. Σε αυτές τις δεκαπέντε ημέρες συνέβη μια θεαματική ανατροπή: μια αληθινή επανάσταση.
2. Αυτή η έρευνα είναι αδύνατη (ή χειραγωγείται) επειδή αντικατοπτρίζει μια μεταφορά ψήφων από το PP στους Podemos που δεν είναι πραγματική, επειδή είναι ανταγωνιστικά κόμματα. Δεν μπορεί να πηγαίνουν δύο εκατομμύρια άνθρωποι από το ένα άκρο στο άλλο σε ένα δεκαπενθήμερο, ενώ όλα τα άλλα παραμένουν ίδια. Μας παίζουν για ανόητους που θέλουν να το αποδεχτούμε.

Πριν βγάλουμε βιαστικά συμπεράσματα, πρέπει να γίνει κατανοητό ότι οι μεταφορές ψήφων δεν είναι απλές, αλλά μάλλον περίπλοκες. παρακάτω vΘα παρουσιάσουμε ένα απλοποιημένο μοντέλο μεταφοράς ψήφων μεταξύ κομμάτων. Θα εξαλείψουμε επιπλοκές όπως νέους ψηφοφόρους, νεκρούς ψηφοφόρους, λευκές ψήφους, μηδενικές ψήφους και ψήφους για μικρά κόμματα. Δεν θα αγγίξουμε τίποτα από αυτά. Εάν λαμβάναμε υπόψη όλους αυτούς τους παράγοντες, θα μπορούσαν να δικαιολογηθούν ακόμη πιο περίεργα αποτελέσματα. Δεν είναι όμως απαραίτητο. Θα μείνουμε σε ένα απλό σχήμα όπου υπάρχουν μόνο μεταγραφές μεταξύ πέντε μεγάλων κομμάτων και αποχή. 

Ας προσπαθήσουμε να βρούμε μια εναλλακτική. Πώς μπορούν τα δεδομένα από τις δύο έρευνες να ταιριάζουν μεταξύ τους; Θα υποθέσουμε έναν πίνακα με περισσότερο ή λιγότερο λογικές μεταφορές ψήφων. Για παράδειγμα, αυτό:

Με ένα απλό excel μπορείτε να φτιάξετε αυτό το μοντέλο και να κάνετε όλες τις αλλαγές που θέλετε. Η περίπτωση του παραπάνω πίνακα είναι μόνο μια συγκεκριμένη υπόθεση που επιτρέπει τη μετατροπή των δεδομένων από τις 15 Απριλίου έως την 1η Μαΐου. Αλλά ο αναγνώστης μπορεί να δοκιμάσει μόνος του αυτό που θέλει και θα δει ότι τα αποτελέσματα είναι εκπληκτικά.

Τι συνέβη, σύμφωνα με αυτό το μοντέλο, μεταξύ 15 Απριλίου και 1ης Μαΐου;

Απλώς ένα συμβάν πυροδότησης: για παράδειγμα, ότι το κόμμα στο ένα άκρο του στελέχους (ας το πούμε PP) έχει ξαφνικά εξαπατήσει, λόγω ενός μπαράζ σκανδάλων, ένα μέρος των ψηφοφόρων του, οι οποίοι αποφασίζουν να απέχουν (ακόμα κι έτσι, διατηρεί πάνω από τα τρία τέταρτα από αυτούς).

Τα κεντρικά κόμματα (ας τα ονομάσουμε Cs και PSOE), από την πλευρά τους, έχουν καταλήξει να κουράζουν ορισμένους ψηφοφόρους με τις αποτυχημένες συμφωνίες τους, έτσι ένα μικρό ποσοστό των ψηφοφόρων τους πηγαίνει σε αποχή και μερικοί άλλοι, οι πιο αριστεροί, πάνε στο σχετικό κόμμα πιο αριστερά. Υπάρχουν και ελαφρές μεταγραφές μεταξύ τους.

Από την άλλη πλευρά, τα δύο κόμματα που βρίσκονται πιο αριστερά δεν επηρεάζονται και διατηρούν όλους τους ψηφοφόρους τους κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Ωστόσο, όσο πλησιάζουν οι εκλογές, ένα μειωμένο μέρος του μικρότερου κόμματος (UP) πηγαίνει στο μεγαλύτερο (Podemos), μέσω του μηχανισμού της χρήσιμης ψήφου.

Τέλος, ορισμένοι απέχοντες, σκανδαλισμένοι από την ακάλυπτη διαφθορά, αποφάσισαν τελικά να πάνε να ψηφίσουν, ειδικά για το πιο έντονο κόμμα της αριστεράς.

Το σημαντικό είναι να κατανοήσουμε τι συμβαίνει με τα τελικά αποτελέσματα: να κατανοήσουμε ότι η τελική κίνηση είναι πάντα το κοινό αποτέλεσμα πολύ μικρότερων μεταφορών.  Στην περίπτωσή μας, το αποτέλεσμα είναι μια ανατροπή στο πανόραμα, κάνοντας το τρίτο παιχνίδι, σε δεκαπέντε μέρες, να πετύχει διπλό σορπάσο και να γίνει το πρώτο. Μια αυθεντική επανάσταση που όλοι θα αναδείξουν ως κάτι το φαντασμαγορικό και απίστευτο.

Γιατί το βρίσκουμε απίστευτο; Γιατί δεν βλέπουμε ξεκάθαρα αυτές τις μεταγραφές; Για τον ίδιο λόγο που δεν βλέπουμε τις δυνάμεις που δρουν σε ένα αεροπλάνο ή ένα αυτοκίνητο, αλλά μόνο το τελικό τους αποτέλεσμα.

Οι κοινωνικές επιστήμες δεν είναι φυσικά απλή φυσική, αλλά σε ορισμένα πράγματα μοιάζουν με αυτήν και οι αρχές τους είναι οι ίδιες: αιτίες και αποτελέσματα.

Όταν ο δημοσκόπος δημοσιεύει τα δεδομένα του, οι παράγοντες που εξηγούν την αλλαγή δεν παρουσιάζονται στον αναγνώστη, με τον ίδιο τρόπο που κάποιος που επιβιβάζεται σε αεροπλάνο δεν αντιλαμβάνεται τις διάφορες δυνάμεις που δρουν πάνω του, ούτε μάλλον τον ενδιαφέρει. Το μόνο που θέλει είναι να πετάξει. Αυτό που βλέπει ο αναγνώστης είναι ότι υπάρχει μεταφορά ψήφων από τη μια άκρη του πολιτικού φάσματος στην άλλη, κάτι που είναι παράλογο. Αλλά δεν το βλέπεις αυτό πολλές συνεκτικές (ή και αντικρουόμενες) παρεμβατικές δυνάμεις συνδυάζονται για να καταλήξουν σε ένα μόνο τελικό αποτέλεσμα, με τον ίδιο τρόπο που, στη φυσική, όταν πολλές διαφορετικές δυνάμεις δρουν μαζί σε ένα σώμα, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι μια ενιαία ευθύγραμμη κίνηση, η οποία φαίνεται απλή και το αποτέλεσμα μιας ενιαίας δύναμης.

Αν και όλα αυτά φαίνονται μυστηριώδη,  δεν υπάρχει μυστήριο. Στο παράδειγμά μας δεν υπήρξε μεταφορά ψήφων μεταξύ PP και Podemos, αλλά ενδιάμεσες μεταφορές και με αποχή. Φυσικά, οι συγκεκριμένοι αριθμοί είναι μια εφεύρεση για να αθροίζονται οι αριθμοί. Αλλά η αρχή στην οποία βασίζονται είναι κάτι πολύ πραγματικό. Οι ξαφνικές μετακινήσεις του εκλογικού σώματος βρίσκονται πίσω από πολλές αλλαγές και σχεδόν ποτέ δεν εξηγούνται καλά, επειδή ο πίνακας μεταφοράς ψήφων δεν είναι σχεδόν ποτέ διαθέσιμος.

μάτι, γιατί αυτό ακριβώς μπορεί να συμβεί τους επόμενους δύο μήνες, αν γίνουν εκλογές στις 26-J. Μικρές ταυτόχρονες κινήσεις μπορούν να προκαλέσουν πραγματικούς σεισμούς. Σε ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε πριν από λίγες μέρες, ο Iván Redondo μίλησε για το φαινόμενο πεταλούδας που θα μπορούσε να προέλθει από την ένωση μεταξύ Podemos και IU. Είναι αλήθεια. Δεν είναι όμως το μόνο που μπορεί να συμβεί. Πολλά άλλα κινήματα μπορούν να προκύψουν: τίποτα δεν πρόκειται να είναι αυτό που φαίνεται. Και οι θεαματικές ανατροπές μπορεί να έρθουν από εκεί που είναι λιγότερο αναμενόμενες. Προσέξτε να βγάζετε βιαστικά συμπεράσματα, γιατί είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα κάνουν λάθος: η υποκείμενη πραγματικότητα είναι πάντα πιο περίπλοκη.

@josesalver