Gelek felaket hatin ragihandin... û di dawiyê de ev bû

Ger rojnamegeriya ji Salên 10-yê Ji ber rûreşiyê bû.

Me ew deh sal hîn jî bi dest pê kir rojname bin çeng. Wê demê gelek kesan rojname bi daketina kioskê, hefteyê carekê an du caran, bi taybetî rojên yekşemê, dikirin. Hin dîn jî her roj wiya dikirin...

Rojname, di sala 2010 de, ew tiştekî fizîkî bû ku di rojnameyeke nûçeyan de, li ser demjimêr û demjimêrên kar, û çêkirin di çaperek fîzîkî de, ji bo hezaran an jî bi sedhezaran, bi ton û ton mîkro û kaxiz. Dema ku derket, tiştê ku tê de bû nûçeyên duh bû. Ev niha ji me re hema bêje nepêkan e, lê rewş weha bû... di wan rojan de prehistory. Tewra perçeyên ramanê û lêkolînên ku bi hefteyan di çêkirinê de bûn jî hebûn. tenahîya xwe biparêz e. Ji bo paşeroja nêzîk her tim TV, gelek demjimêran li metbexê, li jûreya rûniştinê vekirî bû.

Ne ku wê demê her tişt ecêb bû. Di heman demê de manîpulasyon û derew, firçeya berfireh û sernivîsa hêsan jî hebû, lê bi kêmanî ji bo refleks û demdirêj hin cîhên azad hebûn. Niha jî wisa xuya nake.

Ber ku Di nav çend salan de her tişt guherî. ji nişka ve înternet hat çêkirin zûyî û mirov dest pê kir ku bifikirin ku dayîna du euro ji bo xwendina nûçeyên herî dawî dîn bû. pêla ji tevahî belaş ji pirtûkan bigire heta fîlimê û helbet çapemenî her tişt avêtibû avê. Bi wê re yekî din hat: ya "klîkek hêsan".

Xwendevan êdî neçar bû ku li ber kioskeroyê, hêdî hêdî, rojnameyek an rojnameyekê din bibijêre, bi çend pereyên ku ji berîka xwe derxistine, di cih de heqê wê bide, belkî di mala xwe de her tişt di destê wî de bû. Ew tiştek fantastîk bû, ne wusa? başe lê belê berpirs du pirsgirêk: yek prozaîktir û ya din psîkolojîk.

El prozaîk e ku rojnameyan dest pê kir zehmet heye ji bo debara xwe bikin: yên kaxezî ji ber ku her ku diçe kêmtir kes wan dikirin û yên dîjîtal ên nû ji ber ku kes nedikir; ew azad bûn. Kes ji girtinê hez nake, ji ber vê yekê ew ketin nav şerek dîn da ku balê bikişînin û bi ser bikevin Xwendekaran.

pirsgirêka psîkî an psîko-sosyal, ew bû ku mirov kêm daxwazkar bûn û bi lez û bez biryara kevneşopî û girîng a ku ji kîjan rojnameyê agahî werdigirin, bi çardeh biryarên rojane yên bi tevahî bêbandor (li vir bikirtînin, li wir bişopînin…) li gorî îhtîmalên wê gavê guherandin.

Her du bûyer çapemenî ber bi heman rêyê ve birin: diviyabû serdan bi kêrî were kirin, Reklamên balkêş bi kar bînin, hatina hevsengiyê bikin, li deriyên rêveberiyên ku ji bo alikariyê daxwaz dikin, lêçûnên kêm (maaş) bixin, û di dawiyê de, bi sernavên berbiçav, balkêş, balkêş bala xwendevanek dilşewat bigrin. ..

Ji ber vê yekê ji nişka ve di navbera 2011 û 2015 de em bi meteorîtên ku li ser rûyê erdê dihatin dagirtin, bahozên tavê yên ku dê me di nav çend saetan de bihelînin, ga difirin û sed hezar felaket û tiştên din ên pûç. Di encamê de, ji ber zêdebûna zêde, bûye a imunîzasyona giştî ya li dijî sernavên balkêş, da ku êdî kes ji tiştekî bawer neke û êdî kes tiştekî cidî negire. Her tişt klîkek spasmodîk e ku xwendevan (ku di dawiyê de heman kes e ku dengdêr e) ji hêsan berbi hêsaniyê diçe û naxwaze were tevlihev kirin an jî bifikire.

Siyaset jî bi heman rêyê ketiye, bê guman, ji ber ku divê hûn daxwazên dengdêran bicîh bînin. Îcar eger me kastê rêber her dem têra xwe bêwate digot ku civatê xweş bike, ya biçûkbûna salên dawî vê meylê hîn zêdetir ronî kiriye. Gotûbêjên populîst li hemû xalên îdeolojîk zêde bûne. Ne meseleya çep û rastgir e: bandorê li tevahiya civakê dike.

Û got û kir. Em di sala 2014 an 2015 de bûn, û ji hêla sed hezar felaketên din ên ragihandinê ve hatin dorpêç kirin, me hişyar kir. felaketa rast. Lê em pê dikenin. Me ne xwendibû, ne jî me zanîbû. Deng her tiştî dorpêç dike û her tiştî bêwate dike.

wiha ragihandina pandemiyê, dubare kirin, cidî, bi daneyan, ji bo xwendevan tenê sernivîsek din di nav hezaran sernivîsan de bû. Yeka din a ku ji bîr bike, mîna nûçeyek panzdehemîn ku ew bû, hetta di ya herî giran de rotary (Rast li tenişta reklama ku zelal kir ka çi bi Leticia Sabater hat, an ku ji me re got ku ji bo ku rûvî baş bixebite divê hûn hêkên hişk bixwin).

kê hişyar kir hatina yek (an gelek) pandemîk hatin paşguhkirin. Ev jî qet alîkarî nekir ku ew li ezmên xuya bûn stêr ku ew piştrast kir, bang dike "ebola", "grîpa çûkan", "SARS", "înfluenza A", hwd hwd. Ji ber ku wan rasterast li deriyê me nexist, me ew di mejiyê xwe de arşîv kirin, li derveyî anekdotê, mîna ku ew tenê bêhişiyek din bin.

Felaketa nêzik, hema hema bi milîmetre, ji hêla rast ve hatibû vegotin dengên destûrdar, û hinek jî hebûn parêzvanên bi hebûna medyayê. Lê tewra pêşbînî jî bi rengên weha apokalyptîkî ve girêdayî bû ku em pê keniyan. Mîna ku baranê dibihîse.

Li hember xeterek wusa eşkere, Bi têra xwe pêşîlêgirtina pandemiyê dê mesrefa me bikira, ger me ew kiriba dema ku wext bû, hezar parek ji wê wateyê ku em niha wê cefayê dikişînin. Ew di pere de, bila di jiyana mirovan de.

Lê em hinekî bifikirin:me dengdêran ê çi bigota eger hinek hikûmetê yan jî, baştire, komek ji hikûmetan, di her yek ji van salan de çend milyar dolar xerc kiriba ku ji bo rûbirûbûna wê îmkanên pêwîst ji me re peyda bike? Kîjan hukumdar ê karibûya berdêla rexneyên "avêtina" mîqdarên wiha hilgirta?

Pêşîlêgirtina pandemiyê dê were vê wateyê ku ew ê ti carî negihaştiya wê pîvana ku bi dest xistiye. Û heke wusa be: Em ê niha li ser dravê veberhênanan çi bibêjin da ku ji tiştê ku dê qet çênebûya dûr bixin? Gelo muxalefet, her muxalefet bi cebilxaneyeke wiha diyalektîkî dikare kîjan perçeyê bişirîn bi dest bixe?

Covid-19 divê me bike ku li ser pîvanên ku em bi wan polîtîkayên hukûmetê dadbar dikin bifikirin. Ma me li şûna vîzyonên demdirêj pêşî li tedbîrên lezgîn, populîst, bi destkeftiyên hilbijartinê nedaye? Sûcdarkirina berpirsan hêsan e, û di heman demê de karekî bingehîn a demokratîk e, lê Ma em ê hemû weke civak bi giranî ji rêya ku hatî avêtin re nebin berpirsiyar?

Îro hinek hikûmetê sûcdar dikin ji ber ku wê dereng û xirab biryar da (ew dibêjin), û hinekên din jî opozîsyonê sûcdar dikin ji ber ku dema desthilatdariya wê gel belav kir (dibêjin), lê bi balkêşî Ne yek û ne jî yên din guh nadin sûcên ku ji hêla dijberên wan ve li wan tê kirin nîqaş bikin. Her yek di bilbilê xwe de, her yek bi axaftina xwe re, avêtina qirêj zêdetir girîng e dijmin ji bo ku wan xeletiya xwe qebûl bikin ya me.

Em nikarin pêşniyar bikin ku mirov vegerin xwendina rojnameyên kaxez ên mêjûyî, ji ber ku cîhana ku ew gengaz bû dê çu carî venegere. Lê divê em piçek pedagojîk bikin da ku dev ji klîkkirina dîn bernedin, bêtir ji nû ve analîz bikin û bibin xwedî giyanek rexnegir.. Ku dem bi dem pispor, zanyar, yên ku dizanin û ne siyasetmedarê dawî yê ku diqîre, dê bêhiş bin. Û ku me axaftina aram û ne ya bilindkirî xelat kir dê bibe dawî.

Divê em armanc bikin ku tu carî vê dersa dijwar ji bîr nekin. Cûdahiya şûşeya ku dora me ji naveroka kalîteyê vediqetîne dijwar e, lê tenê rêyek ji bo kirina wê heye: bikar anîn dem û ruhê rexneyî. Nehiştin ku em bi partîzanîneke bêmorf, bûyîn, xwe bişopînin daxwaza bi yên aliyê me berî bi yên berevajîem ê gelek qezenc bikin. Tenê wê gavê em dikarin ji hukûmetan daxwaz bikin ku siyasetên demdirêj bipejirînin, û tenê wê hingê ew ê amade bin ku wan bişopînin her çend ku berjewendîyên hilbijartinê yên demkurt ji wan re peyda nekin.

Ji ber ku ger em ji vê yekê derkevin em wek berê berdewam bikin, em ê bi xirabî, bi xerabî, biçin hev bibînin.