10A: Awọn ọdun 25 ti Adehun Jimọ ti o dara

The Good Friday Adehun, tun mọ bi Adehun Belfast tabi Adehun Alaafia Northern Ireland, ti fowo si ni ọjọ yii ni ọdun 25 sẹhin, ni Oṣu Kẹrin Ọjọ 10, Ọdun 1998, ati opin ọdun mẹta ti ija ologun ni agbegbe naa, ija kan ti o ku diẹ sii ju 3.500 ti ku ati ẹgbẹẹgbẹrun farapa.

Awọn rogbodiyan ni Northern Ireland ọjọ pada si Iyapa ti Ireland ni ọdun 1921, nígbà tí àwọn Pùròtẹ́sítáǹtì tó pọ̀ jù lọ ní àríwá ìlà oòrùn erékùṣù náà pinnu láti máa bá a lọ láti jẹ́ apá kan United Kingdom, nígbà tí ọ̀pọ̀ jù lọ Kátólíìkì ní ìyókù orílẹ̀-èdè náà gba òmìnira gẹ́gẹ́ bí Republic of Ireland. Ìpín òṣèlú yìí túmọ̀ sí ìforígbárí àti ìwà ipá ní àríwá Ireland, níbi tí àwọn ẹlẹ́sìn Kátólíìkì (àwọn ọmọ orílẹ̀-èdè) àti àwọn ẹlẹ́sìn Pùròtẹ́sítáǹtì (ìpínlẹ̀ ìṣọ̀kan) gbé nínú ìforígbárí àti ìpínyà.

Ni awọn ọdun 1960, ipo naa buru si, pẹlu jijẹ iyasoto ati iwa-ipa si agbegbe Catholic nipasẹ Awọn ẹgbẹ alabojuto Alatẹnumọ, gẹgẹ bi awọn Ulster Volunteer Force (UVF) ati awọn Ulster olugbeja Force (UDF). Ni apa idakeji, Catholic paramilitary awọn ẹgbẹ, bíi Ẹgbẹ́ Ọmọ ogun Ilẹ̀ Ireland (IRA), bẹ̀rẹ̀ ìpolongo ìpániláyà àti ogun jíjà sí àwùjọ Pùròtẹ́sítáǹtì láti ṣàṣeparí ìṣọ̀kan Ireland.

Awọn rogbodiyan buru si nigba awọn 70s ati awọn 80s, pẹlu awọn ado-iku, awọn ipaniyan ati awọn ikọlu iwa-ipa ti o kan awọn ara ilu ati ti o fa irora ati ijiya ni ẹgbẹ mejeeji. Awọn ijọba Ilu Gẹẹsi ati Irish gbidanwo laisi aṣeyọri lati yanju ija naa nipasẹ awọn idunadura ati awọn adehun iṣelu, lakoko ti awọn ologun aabo Ilu Gẹẹsi ti dide niwaju wọn ni ariwa Ireland lati koju iwa-ipa naa.

Sibẹsibẹ, ni awọn ọdun 1990, awọn ibaraẹnisọrọ alaafia bẹrẹ lati ni apẹrẹ, ati Adehun Jimọ ti o dara O jẹ abajade ti awọn ọdun ti awọn idunadura lile ati awọn adehun soro lori apa ti gbogbo ẹni lowo.

Adehun naa, eyiti o ni diẹ sii ju awọn oju-iwe 60, ṣeto lẹsẹsẹ ti awọn igbese lati rii daju alafia ati iduroṣinṣin ni Northern Ireland. Iwọnyi pẹlu:

• Awọn ẹda ti ijoba ti ara ẹni ni Northern Ireland, pẹlu awọn agbara pin laarin awọn ẹgbẹ oselu ti o nsoju awọn agbegbe Catholic ati Alatẹnumọ.
• Ipese fun Northern Ireland lati wa ni apakan ti United Kingdom ayafi ti ọpọlọpọ awọn ara ilu ni agbegbe dibo ni ojurere ti iṣọkan pẹlu Republic of Ireland.
• La demilitarization lati agbegbe, pẹlu yiyọkuro diẹdiẹ ti awọn ologun ologun ti Ilu Gẹẹsi ati imukuro awọn ibi ayẹwo aabo ati awọn oju opopona.
• Itusilẹ ti awọn ẹlẹwọn oloselu, mejeeji lati IRA ati awọn ẹgbẹ paramilitary Alatẹnumọ, gẹgẹ bi idari ti ifẹ-inu ati ilaja.
• Awọn ẹda ti ohun ominira igbimo lati ṣe iwadii awọn ọran ti awọn eniyan ti o padanu lakoko ija, ati imuse ti eto idanimọ olufaragba.

Pẹlupẹlu, adehun sọ tẹnumọ ọpọlọpọ awọn aaye kan pato lati gbiyanju lati yago fun ipadabọ ti ija ologun, eyiti o bo awọn agbegbe oriṣiriṣi:

1. Ṣiṣẹda ijọba ti ara ẹni fun Northern Ireland: Ijọba ti ara ẹni ni a ṣeto fun Northern Ireland, ti o jẹ awọn aṣoju ti awọn ẹgbẹ oselu agbegbe.
2. Olopa atunṣe: A ti fi idi igbimọ olominira kan mulẹ lati ṣe abojuto atunṣe ti Ulster Constabulary (PSNI), pẹlu ipinnu lati jẹ ki o ni itọsi ati aṣoju ti agbegbe ti o gbooro sii.
3. Imukuro iyasoto: A ti ṣeto Igbimọ Equality lati koju iyasoto ni iṣẹ, ile ati awọn agbegbe miiran. Ni afikun, Igbimọ Eto Eto Eda Eniyan ti ṣeto lati daabobo ati igbega awọn ẹtọ eniyan ni Northern Ireland.
4. Gbigbe awọn ẹgbẹ ologun kuro: A gba pe ki awọn ẹgbẹ alamọja fi ohun ija wọn lọwọ ki wọn si dẹkun awọn iṣẹ iwa ipa wọn. Igbimọ Ipilẹṣẹ Olominira kan ti dasilẹ lati ṣakoso ilana naa.
5. Iyapa ile-iwe: A gba lati koju ipinya ni awọn ile-iwe Northern Ireland ati igbelaruge iṣọpọ awọn agbegbe.
6. Itusilẹ awọn ẹlẹwọn: Ifisilẹ awọn ẹlẹwọn ti o ni ibatan si rogbodiyan ni a gba lori, niwọn igba ti wọn ba pade awọn ipo kan ati pe ko ṣe aṣoju irokeke ewu si aabo.
7. North-South Relations: O ti gba teramo awọn ibatan laarin Northern Ireland ati Republic of Ireland, pẹlu awọn ẹda ti a North-South Minisita Minisita.
8. Ibasepo Oorun-oorun: O ti gba bolomo ajosepo laarin Northern Ireland ati awọn iyokù ti awọn United Kingdom, pẹlu ẹda ti Igbimọ Alakoso Ila-oorun-oorun.

Adehun Jimọ ti o dara jẹ ayẹyẹ jakejado bi aṣeyọri itan, eyiti pari ọdun mẹta ti iwa-ipa ni Northern Ireland. Sibẹsibẹ, ilana ti imuse adehun naa ko rọrun ati pe ko ni awọn idiwọ ati awọn italaya.

Ọkan ninu awọn ipenija nla julọ ni otitọ pe diẹ ninu awọn ẹgbẹ ologun, paapaa IRA, ko kọ iwa-ipa silẹ patapata. Siwaju si, nibẹ wà aifokanbale ati awuyewuye laarin egbe oselu ni ofin ile, jẹ ki o ṣoro lati ṣe awọn igbese pataki, gẹgẹbi atunṣe ọlọpa ati idinku ipinya ni awọn ile-iwe.

Pelu awọn italaya wọnyi, adehun naa ti duro idanwo ti akoko ati pe o ti ṣe alabapin pupọ si ilọsiwaju ti ipo ni Northern Ireland. Lati igba ti o ti fowo si adehun naa, idinku nla ni iwa-ipa ati iwa-ipa ti o ni ibatan si rogbodiyan naa, ati pe ilosoke ninu idoko-owo ati irin-ajo ti wa ni agbegbe naa.

Adehun Jimọ ti o dara tun ti ni ipa pupọ lori iṣelu ati awọn ibatan kariaye. O ti ṣiṣẹ bi apẹrẹ fun awọn ija miirans ni ayika agbaye, ati pe o ti fihan pe idunadura ati adehun ṣee ṣe, paapaa ni awọn ipo ti o nira pupọ.

A agbegbe ni ibakan ayipada

Ariwa Ireland ti ṣe awọn ayipada nla ni mẹẹdogun ọdun yii. Ni awọn ọdun aipẹ Awọn olugbe Catholic ti n pọ si yóò sì ti pọ̀ ju ti Pùròtẹ́sítáǹtì lọ.

Ni ọna, Sinn Féin (Irish ijọba olominira ati orilẹ-ede, ti a kà si ẹgbẹ oselu ti o ṣe afihan awọn ibeere ti IRA nipasẹ ọna tiwantiwa) ti ni iriri ilosoke nla ninu atilẹyin rẹ, di akọkọ agbara ni kẹhin idibo ati pe o ti ni iriri idinamọ ti awọn alajọṣepọ ni dida adari iduroṣinṣin.

Awọn idibo fun awọn idibo tókàn ntoka si a titun gun fun awọn nationalists, tí ẹgbẹ́ rẹ̀ ń tẹ̀ síwájú ṣùgbọ́n ó sún mọ́ ti àwọn ẹlẹ́sìn ìṣọ̀kan.

Sinn Féin ileri lati mu a referendum fun itungbepapo Ni awọn ọdun to nbọ o jẹ aṣoju ipenija ninu iṣelu agbegbe, nitori pe o le fa ipalara awọn ibatan ti o nira laarin awọn ẹgbẹ mejeeji. A ṣe ipinnu pe pẹlu ilosoke ninu awọn Catholics pẹlu awọn ipo post-Brexit, ni awọn ọdun diẹ ipo yii le di pupọ julọ ati ki o yorisi igbiyanju lati yapa United Kingdom.

Awọn idibo ti o ti beere nipa ọran yii ti ṣe afihan atilẹyin dagba fun isọdọkan, paapaa laarin awọn ọdọ.

Northern Ireland yoo laiseaniani tẹsiwaju lati jẹ ọkan ninu awọn agbegbe rudurudu iṣelu julọ ni agbaye ni awọn ewadun to nbọ.

Ṣe o fẹran nkan naa? Ṣe atilẹyin fun wa, di olutọju.