Û eger me wekîlên wekî Îtalyayê hilbijart?

Van rojan îtalî pir mijûl in ku ji bo avakirina hukûmetek bi parlamentoyek tevlihev a ku ji hilbijartinên 4ê Adarê derketiye, mijûl in. Ji ber vê yekê me ji xwe pirsî Li Îspanyayê sîstemeke weke ya Îtalyayê wê çi encam bide me. Me berê jî di wê demê de tiştek bi vî rengî kir sîstema fransî û bi Brîtanî.

Em nekevin hûrguliyan: bes e ku li Îtalyayê zanibin tenê ji sêyeka kursiyên odeyê bi sîstema piraniyê têne dayîn, berendamê herî zêde deng li her navçeyekê tê hilbijartin (tevî ku ew ji %50 kêmtir bin jî), û ew yên mayî bi rêjeyî tên belavkirin li ser lîsteyên niştimanî yên ku divê bigihin hin sînorên herî kêm (û ji ber vê yekê partî di nav hevbendiyan de têne kom kirin, da ku li derveyî van bendan nemînin).

Me pîvanên pergala Îtalî bi Kongreya Îspanyayê ya pir biçûk veguherand û me texmîn kir ku partiyên neteweperest bi armanca derbaskirina sînorên herî kêm di nav xwe de koalîsyonên ava dikin. Paşê, em navçeyek yek-endamî ji her parêzgehekê re destnîşan dikin, û yên mayî jî li gorî nifûsê, parêzgehên ku çendîn lê hene dabeş dikin ser navçeyên ku hejmara niştecihên wan wekhev in.

Dema dabeşkirina kursiyan, em navîniya paşîn hesab dikin ya anketan Electopoll. Encamên hilbijartinên 2016'an êdî ji me re nayên kirin: ew pir li paş me ne û nûnerê dema niha ne. Digel van hemî di dest de, em vê nexşeya navçeyên yek-endamî yên hîpotetîk û hevsengiya giştî ya parlamenteran ji bo Kongreyê pêşkêş dikin:

Pêşbaziyek mezin heye. Gelek navçeyên ku bi hûrgelên pir piçûk têne biryar kirin. Mînak li parêzgeha Cadiz di navbera çar partiyan de rewş pir vekirî ye. Hêza têkildar a mezintir a Podemos li devera paytexta parêzgehê tê vê wateyê, mînakî, ku nakokiya wê ya dijwar bi PSOE re PP-ê dike. Bandorên bi vî rengî li hin navçeyên din jî çêdibin, bi encamên xuya yên ecêb, û li gelek deverên din, her çend şer tenê di navbera du kesan de ye, partiya yekem bi dehan û carinan jî bi sedsedan pêşengiya duyemîn dike. Ji ber vê yekê hûrguliya her navçeyek pir nîqaş e, lê nêrîna giştî ya welat (bi "giravên" cihêreng di nav deryayên bi rengek din de) ji encama serîlêdana pergala Italiantalî ya li Spanyayê, ji ber dualîteya welat-bajar me, wêneyek pir pêbawer dide. Ji ber vê sedemê, sêwirana sînorên di navbera navçeyan de (ku her tim tiştekî keyfî wê hebe) girîng e û dikare hevsengiyê bi alîkî an li aliyekî din vegerîne. Di dawiyê de, bala xwe bidin ku du partî hene ku eşkere ji %1 dengan derbas dikin (PACMA û VOX), ku bi pergala Spanî dibe ku hin vebijarka wan hebe ku têkevin Kongreyê, lê bi ya îtalî re, ku hewce dike ku bigihîje benda %3, ew. tevlihevtir heye.

Encama vê simulasyonê çi ye?

Sîstema Îtalî pêşkêş dike a bîlançoya wekîlan mîna ya ku dê Spanî bide, hinekî ji ya me pirtir û kêmtir nîsbet e, her çend ji Fransiyan an îngilîzan kêmtir nehevseng be. Îtalya dê ketina partiyên bihêz ên neteweperest di parlamentoyê de sînordar neke, lê dê vebijarkên ji bo partiyên piçûktir ên neteweperest an herêmî û, bê guman, ji bo partiyên neteweyî yên bi çend sed hezar dengan kêm bike.

Di nav 5 welatên mezin ên Ewropayê de, ya ku sîstema herî zêde lê heye Almanya ye û piştî wê Îspanya ye. Italiantalî li cîhek navîn tête danîn, lê Frensî û nemaze Brîtanî pir pir in.

@josesalver