Ku po shkon Europa?

Një fantazmë e përndjek Evropën dhe nuk është populizëm. Ai populizmi, çfarëdo që të thotë kjo fjalë, nuk është shkaku por pasoja e asaj që na ndodh.

Kur mjedisi është i besueshëm, qeniet njerëzore nuk kanë nevojë të eksperimentojnë, fantazojnë apo kërkojnë botë paralele në të cilat të gjejnë zgjidhje për problemet e tyre: bota reale është e mjaftueshme për ta. Por kur ajo që na rrethon bëhet e turbullt, plot qëndrime, gënjeshtra, atëherë disa qytetarë, shpesh më të vetëdijshmit, ikin nga e gjithë kjo duke kërkuar zgjidhje të ndryshme, të drejta apo të gabuara, magjike apo jo.

Problemi ynë, ai i Evropës, është se që nga fundi i luftës botërore, dhe aq më tepër me kalimin e dekadave, klasa politike ka nisur një seri të tërë montazhesh. për të mirën e shoqërisë e cila përfundimisht u shemb me një përplasje me krizën e vitit 2007. Bashkimi Evropian, shteti social dhe gjithçka që ai përfshin, kanë qenë një pikënisje e mirë për ne, dhe fillimisht ata patën një mbështetje të madhe popullore që ende e ruajnë pjesërisht. ata përfunduan duke u bërë kryqi ynë.

Ka munguar autokritika, rishikimi i vazhdueshëm, përditësimi dhe kontakti mes objektivave të politikanëve dhe ndjenjave të rrugës. Pasoja ka qenë se pakënaqësia ndaj politikës është rritur pak nga pak, duke pritur momentin e saj për të ardhur në vijën e parë. Dhe erdhi koha kur recesioni në fund të dekadës së fundit na preku të gjithëve. Pak rëndësi ka që shumë vende u rikuperuan menjëherë më pas, sepse të tjerët u lanë anash dhe ne të gjithë u prekëm nga një ndjenjë dështimi. Kur bëhet fjalë për përballimin e problemeve serioze, shoqëritë bëhen më egoiste dhe më pak empatike ndaj fqinjëve. Faji është gjithmonë tek të tjerët. Kësaj i shtohej edhe frika nga e reja armik i huaj (terrorizmi islamist) dhe, thellë në vetvete, frika e humbjes së privilegjeve tona si qendër e botës.

Sepse kjo është çështja themelore: megjithëse nuk kemi dashur ende ta zbulojmë, nuk jemi më qendra e botës, por politikanët tanë nuk guxojnë të na thonë hapur dhe ne refuzojmë ta njohim atë kur shikojmë veten në pasqyra e realitetit tonë.

Të dhënat janë shkatërruese. Pak parti arrijnë, brenda vendit të tyre, miratimin e shumicës. Në përgjithësi, si partitë e vjetra ashtu edhe ato që dolën pas fatkeqësisë së dekadës së fundit, shkaktojnë refuzim të përgjithshëm. Për më tepër, të rejat, ato që disa i quajnë “populistë”, nuk tërheqin më shumë mbështetje në çdo vend në tërësi, përkundrazi. Ajo që ata arrijnë është një mbështetje e madhe nga një nëngrup i vogël qytetarësh, kaq.

Në këtë tokë pjellore, qytetarët (jo pikërisht ata më pak të arsimuarit apo më të moshuarit) kërkojnë, logjikisht, alternativa. Alternativat duhet të ofrojnë diçka ndryshe, një diskurs që frymëzon. Pak rëndësi ka nëse ajo që ata ofrojnë është e realizueshme apo jo. E rëndësishme është që ato të na prekin zemrat, të na emocionojnë dhe të jenë në gjendje të na lëvizin.

Sepse ky është efekti tjetër i madh i krizës: shoqëria jo vetëm që u bë më mosbesuese dhe ngurruese ndaj politikanëve të saj, por ajo është thyer. Kemi filluar, pa e kuptuar, të ndahemi në disa nëngrupe. Anëtarët e secilit nëngrup ndajnë, pas dyerve të mbyllura, bindje dhe iluzione të përbashkëta, por që refuzohen me forcë nga pjesa tjetër e shoqërisë.

Formulat e vjetra po vdesin mes diskreditimit dhe refuzimit të të rinjve. Të rinjtë arrijnë të emocionojnë vetëm një pjesë (edhe pse shumë të mobilizuar) të votuesve të rinj dhe të njerëzve më të ngopur me të vjetrën. Por, kur shikon shoqërinë në tërësi, të gjithë, të vjetër dhe të rinj, ngjallin një refuzim të përgjithshëm nga pjesa tjetër e banorëve të vendit të tyre. Në këto kushte, çfarë lloj projektesh të reja të përbashkëta do të mund të nisim?

Ne europianët jemi tashmë për pjesën tjetër të botës, e cila ecën përpara pa na vënë re, si një kafshë shtëpiake për të luajtur, për të fotografuar, për t'u përkëdhelur pak dhe për t'u lënë mënjanë për të shkuar te puna reale. Dhe ne jemi ende, për pjesën e botës që dëshiron të mbetet e përfshirë në të kaluarën, armiku që duhet të urrejë.

Në një moment në Evropë duhet të shfaqet një klasë politike (ose politikanë të izoluar) që ka forcë dhe shtytje të mjaftueshme për të na thënë të vërtetën: duhet të ndryshojmë, duhet të punojmë, së bashku, përsëri. Por, për momentin, ne nuk e kemi idenë se si ta bëjmë këtë.